همه چیز درباره استپر

در خودروهایی با دریچه گاز سیمی استپر روی دریچه گاز قرار میگیرد که وظیفه ی آن تنظیم دور آرام موتور توسط مسیر کنار گذر می باشد. به این صورت که وقتی راننده پدال گاز را فشار نداده است و پولکی دریچه گاز بسته می باشد، استپر مجرای کنار گذر را جهت عبور هوا تنظیم میکند.

نام استپر موتور (Stepper Motor) به معنی موتور پله ای می باشد که نام دیگر آن (idle air control valve) سوپاپ کنترل هوای دور آرام است.

اجزای استپر موتور:

استپر موتور درواقع یک قطعه ی الکترومکانیکی است که از چند قسمت تشکیل شده است: موتور الکتریکی – فنر – بوش جدا کننده – شفت – کلاهک فلزی

نحوه ی کارکرد استپر:

فرمانده اصلی در خودروهای انژکتوری واحد کنترل الکترونیک (ECU) می باشد. در استپر که یک عملگر است فرمان عملکرد از طریق ECU ارسال می شود. به این صورت که با توجه به شرایط موتور و اطلاعاتی که ecu از سنسورهای دریافت میکند، در صورت نیاز به سوخت و هوای بیشتر، شفت استپر به عقب کشیده می شود تا مسیر کنار گذر را باز کند و در صورت نیاز به سوخت و هوای کمتر، شفت به جلو هدایت می شود تا با بستن وردودی، هوای کمتری وارد شود و به این صورت در حالت درجا (زمانی که پا روی پدال گاز نیست) دور موتور پایداری خواهیم داشت.

وظایف استپر:

شاید کنترل مسیر ورودی هوا در حالت درجا به ظاهر ساده باشد ولی ECU برای این امر تصمیمات متعددی اتخاذ میکند که در ادامه به آن میپردازیم:

1- در زمان استارت اول صبح یا به اصطلاح استارت سرد (Cold Start) در خودروهای کاربراتوری برای ورود هوای بیشتر ساسات را به سمت خودمان میکشیدیم، این وظیفه به عهده ی استپر می باشد تا خودرو در حالت سرد راحت تر روشن شود.

2- هنگامی که بار اضافه به موتور تحمیل می شود (برای مثال روشن کردن کولر – چرخاندن فرمان هیدرولیک) باید مقداری دور موتور بالاتر برود (هوای بیشتر وارد شود) تا خودرو روشن بماند.

3- هنگامی که راننده در موقع تعویض دنده به صورت ناگهانی پای خود را از روی پدال برمیدارد، استپر برای قطع نشدن ناگهانی هوای ورودی، مقداری عقب می رود.

علایم خرابی استپر:

عمده وظیفه ی استپر کنترل دور آرام می باشد (هنگامی که راننده گاز نمیدهد و پولکی دریچه گاز بسته است) با توجه به این مورد میتوان علایم خرابی آن را تشخیص داد. برای مثال:

1- خاموش شدن خودرو در دورهای آرام (درجا کار کردن یا تعویض دنده مخصوصا دور پایین روی سرعتگیرها)

2- افزایش نا متعارف دور موتور خودرو در شرایطی که در مورد 1 گفته شد

3- نوسان دور موتور و گاز خوردن در حالت دور درجا

4- کاهش دور موتور هنگام تحمیل بار اضافی

5- افزایش دور موتور هنگام گرم بودن موتور

6- افزایش مصرف سوخت

نکته مهم: باید توجه شود که ممکن است گاهی به علت های دیگری موتور در دور آرام درست کار نکند و یا علایمی شبیه به خرابی استپر داشته باشد به همین علت نباید در تعویض این قطعه عجله کرد، مواردی که ممکن است باعث علایمی شبیه به خرابی استپر شود در زیر آمده است

1- لقی و خرابی سوکت استپر

2- خرابی سنسور دریچه گاز. (در این حالت ecu به درستی میزان فشرده شدن پدال گاز را تشخیص نمیدهد)

3- خرابی پولکی دریچه گاز ( اگر پولکی دریچه گاز در حالت دریچه گاز بسته به درستی کیپ نشود، و نشتی هوا داشته باشیم، هوای اضافی وارد می شود درست مانند زمانی که استپر خراب است خودرو گاز میخورد)

4- عدم شارژ دینام: در بعضی خودروها و بعضی ecu ها وقتی شارژ دینام کم میشود، دور موتور بالا می رود.

انواع خرابی استپر

1- با توجه به وظیفه اصلی استپر (کنترل مجرای هوای کنارگذر) در صورت کثیفی استپر میزان هوای ورودی به درستی قابل اندازه گیری نیست

2- خوردگی و تغییر حالت کلاهک استپر نیز باعث می شود استپر به درستی در جایگاه خودش قرار نگیرد

3- نیم سوز شدن یا سوختن موتور استپر (استپر شفت را توسط چرخش موتور الکتریکی جابجا میکند که در صورت سوختن این موتور، شفت گیر می کند)

نگهداری اشتباه و غیر اصولی استپر باعث کاهش عمر آن خواهد شد؛ در ادامه به مواردی که باعث کاهش عمر استپر می شود اشاره میکنیم:

1- روشن کردن خودرو بدون مکث 5 تا 10 ثانیه ای: وقتی سوییچ را باز میکنیم مدت زمان کوتاهی طول میکشد تا استپر در جای خودش مستقر شود، به همین دلیل باید بعد از باز کردن سوییچ 5 تا 10 ثانیه صبر کنیم تا استپر به جایگاه مورد نظر برسد.

2- مونتاژ و دمونتاژ بی دلیل: گاها مشاهده می شود که رانندگان بدون دلیل موجه استپر را با و بست میکنند، این امر باعث کاهش طول استپر خواهد شد.

3- گاز دادن هنگام استارت: در خودرو های انژکتوری هنگام استارت زدن نیازی به گاز دادن نیست (وظیفه ی ورود هوای اضافه برعهده استپر است) با گاز دادن هنگام استارت زدن، استپر به یکباره تا انتها باز شده و به مرور زمان آسیب می بیند.

4- آلودگی هوای ورودی و عدم تعویض به موقع فیلتر هوا (نفوذ هوای آلوده داخل مجموعه ی دریچه گاز باعث خرابی پولکی دریچه گاز و همچنین استپر خواهد شد)